طرز تهیه سمنو و آداب مراسم سمنو پزان

سَمَنو یکی از دسرهای سنتی ایرانی و آذربایجانی و ویژه سفره هفت سین نوروزی است. سمنو را از جوانه گندم و آرد درست می‌کنند. ماده شیرین کننده سمنو شیره‌ای است که از خرد کردن جوانه گندم گرفته می‌شود. این شیره با آرد سبوس‌دار جوشانده می‌شود.

طرز تهیه

مواد لازم برای ۴ نفر: • گندم یک کیلو • آرد ۴ کیلو • آب به مقدار لازم

(به نسبت یک کیلو گندم چهار کیلو آرد لازم است) گندم نقره‌ای شده را چرخ می‌کنیم و یا می‌کوبیم بعد مقداری آب روی آن می‌ریزیم و خوب مخلوط کرده آن را از صافی رد می‌نمائیم و آنها را با دست فشار می‌دهیم تا عصاره گندم که شیرین است گرفته شود

 آرد را در یک ظرف مناسب می‌ریزیم شیره گندم را هم روی آن ریخته بهم می‌زنیم تا مایه صاف و رقیق شود شیره گندم باید مقداری باشد که مایه را رقیق کند ظرف را روی حرارت ملایم قرار می‌دهیم مرتب آن را هم می‌زنیم تا جوش آمده و غلیظ گردد و ته نگیرد و رنگ آن هم قهوه‌ای شود

نکته حساس در پختن سمنو این است که از هم زدن سمنو غفلت نکنیم چون زود ته می‌گیرد و گلوله می‌شود پس از آن که سمنو غلیظ شدو غلظت آن مانند ماست معمولی در آمد و رنگ آن هم قهوه‌ای خوش رنگ شد سمنو آماده‌است سمنو به روغن و شکر احتیاج ندارد

وسایل در قدیم

برای پختن سمنو یک دیگ مسین و یک پاروَک (پاروی چوبی کوچک)، لازم است.

پاروَک را با دو دست می‌گیرند بطوریکه یک دست در بالای آن و دست دیگر در میانه دسته آن باشد.

دیگ مسین را بر روی اجاقی که از دو دیوار ساخته شده می‌گذارند . این دیوارها از خشت یا آجر است که با گل پوشانیده شده‌است.

برای دیدن بقیه مطالب به ادامه مطلب رجوع کنید

  مواد پختن در قدیم

1.آب باران نیسانبارانی که از دهم خرداد ماه تا آخر خرداد ماه می‌بارد

2.آرد گندم

3.شیره جوانه گندم:برای بدست آوردن شیرهٔ جوانه گندم مقداری از دانه‌های آنرا پس از پاک کردن در کاسه‌ای که در آن آب نیسان ریخته شده خیس می‌کنند و سه روز می‌گذارند تا خوب خیس بخورد پس از آن ، دانه‌های خیس خورده را در پارچه پاکیزه‌ای می‌ریزند و می‌پیچند و سه روز می‌گذارند در آن پارچه بماند پس از این شش روز دانه‌های گندم جوانه می‌زند آنگاه گندم جوانه زده را در سینی بزرگی می‌ریزند و می‌گسترند و می‌گذارند تا جوانه بلند تر شود.

 اگر هوا خشک باشد پارچه نازکی را روی سینی می‌کشند و هر روز کمی از آب باران نیسان به آن می‌پاشند تا نم دار و جوانه‌ها زودتر بلند شود. تا این هنگام کسی که نماز می‌خواند حق ندارد که باین گندمها سرکشی کند. گندمهای جوانه زده آنقدر در سینی نگاهداری می‌شود.

تا سفیدی دنباله جوانه‌ها پیدا شود (بگفته تهرانیها به نقره بنشیند) آنگاه آنها را از سینی بیرون می‌آورند و در آب نیسان می‌شویند و پیش از آنکه خشک بشود در هاون می‌کوبند و پس از چند بار کوبیدن از هاون بیرون می‌آورند و در پارچه پاکیزه‌ای می‌ریزند و می‌پیچند و با دست می‌چلانند و شیره آن را در ظرفی می‌گیرند . این عمل پنج بار تکرار می‌شود.

 شیره دست افشار جوانه گندم را به اندازه‌ای که لازم می‌دانند با آرد گندم می‌آمیزند (مثلاً برای یک من آرد گندم پیرامون پنج سیر شیره لازم است) اگر شیره به اندازه کافی بدست نیاید به جای کمبود آن آب باران نیسان به کار می‌برند.

آداب شب سمنوپزان

شب سمنوپزان ساعت هشت تا نه شب همه زنها دور دیگ نذری گرد می‌آیند و یکی از آنها کبریتی به دست می‌گیرد و با گفتن «بسم الله» اجاق را روشن می‌کند. در این هنگام همه حاضران دعای (زیارت نامه دوازده امام) را زیر لب می‌خواند.

پس از آنکه دیگ گرم شد صاحب خانه که نذردار اصلی و همچنین پزنده سمنو است پاروک را با دو دست می‌گیرد و چند دور با آن سمنو را به هم می‌زند. پس از او زنهای دیگر یکایک همین کار را می‌کنند. وقتی که سمنو به غل غل افتاد زنهائی که نذر ریختن پسته یا بادام در دیگ سمنو دارند نذری خود را مشت مشت در آن می‌ریزند.

پختن سمنو نزدیک سحر به درازا می‌کشد ـ پس از آن پاروک را کنار می‌گذارند و سمنو را «دم» می‌کنند. آن را پس از شستشوی و گرفتن وضو به نماز می‌ایستند و پیش از آنکه سرخ شود و نماز صبح بخوانند دو رکعت نماز حاجت می‌گزارند پس از پایان نماز حاجت نشسته می‌مانند و دستها را گشاده در برابر صورت خود نگاه می‌دارند و آرزوی خویش را به‌وسیله حضرت فاطمه از خداوند خواستار می‌شوند و شرط می‌کنند که اگر نیازشان برآورده شود سال دیگر در سمنو پزان دیگری دو یا چند برابر آرد یا پسته یا بادام خواهیم آورد و یا خود سمنو نذری خواهیم پخت

 برخی از نذرداران سمنو، عقیده دارند که پس از دم کردن دیگ، «حضرت فاطمه» هم مانند گروه زنان به محل سمنو پزان می‌آید و در پای دیگ نماز می‌گزارند و از این رو جا نماز خاصی در گوشه‌ای از آن محل می‌گسترد که کسی حق نماز خواندن در آن نخواهد داشت .

پس از اینکه نماز و دعا به پایان رسید چند ساعتی می‌آسایند و سپس دور دیگ گرد می‌آیند و زن نذردار اصلی در آن را بر می‌دارد و به سمنوی پخته نگاه می‌کند که آیا جای سر انگشت یا پنجه حضرت فاطمه در آن مانده‌است یا نه و اگر ببیند بسیار شادمان خواهد شد

 آنگاه خود او نخستین ملاقه سمنو را در کاسه‌ای می‌ریزد و حاضران نیز شادی می‌کنند و کف می‌زنند و به کشیدن سمنو از دیگ و ریختن آن در کاسه‌ها می‌پردازند، هر کاسه‌ای را در سینی کوچکی می‌گذارند و بر آن حوله‌ای می‌کشند و به خانه یکی از خویشان یا دوستان یا همسایگان می‌فرستند هر کسی که سمنوی نذری برای او فرستاده می‌شود پس از دعا بر نذردار و خالی کردن کاسه مقداری شیرینی یا قند و یا نبات در همان کاسه می‌گذارند و به خانه صاحبش پس می‌فرستد